30 June, 2008

Oil in the Horn and local politics

Oil in the Horn of Africa (I) - Lundin and Range Resources in Way Over Their Heads


Among its areas of operation, Lundin Petroleum counts Sudan, Ethiopia, and Somalia, countries whose displaced populations total some 7,200,000 persons, according to 2007 figures of the Internal Displacement Monitoring Center. These displaced populations face some of the greatest civilian-directed violence and food insecurity in the world (see food security maps for Darfur and Somalia). This is neither incidental nor accidental. Conflict over areas of oil discovery are a proximate cause in further fueling many conflicts in the Horn.

While Lundin Petroleum has a well-articulated code of conduct committing itself to values of human rights and to principles including "minimising disturbances that may be caused by our operations," Lundin has directly contributed to mass displacement, whether knowingly or not, and has largely failed to consider the larger and darker military-industrial implications of their exploration and drilling.

Lundin's plans for expansion of its operations in the 5A concession in South Sudan in 2000 were
coordinated with a government offensive that year, pitting government-armed Nuer militias against SPLA Nuer forces, as villages were cleared and tens of thousands displaced. In an interview at the United States Holocaust Memorial Museum, Diane de Guzman, who served as a UNICEF coordinator in South Sudan, spoke of the displacements from the Lundin oil concession, stating that none of the displaced ever received humanitarian assistance. During government bombing of villages, elderly and children were left behind. These persons died when their villages were bombed and then razed by troops: "What we've found is happening now is that the government troops are actually coming in and burning down the entire village. We heard reports of this in the northern areas of Ruweng county when Talisman Oil began their exploration, but now we're also getting the same reports further south in Leech state in Western Upper Nile, closer to the Lundin oil exploration."

An admission of Lundin security officer Richard Ramsey in 2000 confirmed that Lundin was in over its head, unable to assure adherence to its ethical standards or obtain information on how their operations were affecting the security situation of the local populations. In the midst of the government's dry season offensive, Ramsey admitted that Lundin "was not allowed to talk to SSIM [government militias], for some reason I do not know. As a result we can not know exactly when they are going to attack somewhere, and most often we don't find out the reason until afterwards."

Today, Lundin still
holds a 24.5% interest in the block 5B concession in Sudan, and moreover operates in another area suffering from repressive counter-insurgency, a Somali region of Ethiopia known as the Ogaden. As if Lundin's aggravation of the Ogaden crisis and the related Ethiopian-Mogadishu Group war weren't enough to dissuade investors, Somali Ogaden National Liberation Front forces killed 74 people at a Chinese-run oil field in April 2007.

Lundin is now a major shareholder in Africa Oil, which bought an 80% interest in Range Resources' exploration project in Puntland, Somalia. Africa Oil has invested $20 million in the Puntland project, and will invest another $25 more over the next six months.

In a 2006 video, a delegation from Range Resources is shown meeting with the regional Puntland government, which it presents with a $250,000 check for airport improvement. Last Friday, June 27, Executive Director of Range Resources Peter Landau attempted to assure a crowd of investors in Australia of the semi-autonomous status of Puntland, distinguishing it from southern zones now in a state of complex emergency.

But
Range Resources's own 2006 video holds a clue to why this is not exactly true: present at the meeting is the former president of Puntland, Abdullahi Yusuf Ahmed, whose Ethiopian-backed Transitional Federal Government is involved in a violent power struggle with the Eritrean-backed Mogadishu group of business militias, clans, and courts, a struggle that left millions presently displaced and in threat of mass starvation.

As badly as Somalia needs economic development, oil exploration at this time could worsen what is now perhaps the worst humanitarian crisis on the globe. The Australians of Range Resources are seriously misguided, and will be outmaneuvered in the Somali political landscape. Range Resources is now involved in
assisting Puntland in "security programs." By setting up their own local militia (which has only recently come under fatal attack in Puntland itself, as surveyors were on a sampling mission), Range Resources raises the stakes in an already high-stakes game of Somali Roulette, one that already is being played out to disastrous effect elsewhere. 


 

source: Stand Strong 29/06/08

 

Can't prove citizenship?

Can't prove citizenship? No welfare - Life- msnbc.com

29 June, 2008

Zimbabwe Mugabe sworn in


Mugabe sworn in and says he is ready to talk to the opposition

Sun 29 Jun 2008, 18:26 GMT


 


By Cris Chinaka

HARARE (Reuters) - Zimbabwean President Robert Mugabe was sworn in on Sunday after being declared overwhelming winner of a one-man election which observers said was scarred by violence and intimidation. Mugabe was the only candidate and went ahead with the vote despite a wave of international censure. The United States, which says it is preparing new sanctions, called on Sunday for strong international action. Opposition leader Morgan Tsvangirai withdrew a week ago saying a systematic campaign of violence, which killed nearly 90 of his followers, had made a free and fair vote impossible.

The electoral commission said Mugabe won 85.51 percent of the vote. He had 43.2 percent in elections in March which Tsvangirai won with 47.9 percent -- short of the absolute majority needed for a first-round victory.The commission said turnout was 42.37 percent, almost exactly the same as in March. Human rights groups and witnesses accused pro-Mugabe militias of forcing people to vote in some areas.

The Southern Africa Development Community (SADC) observer mission also said on Sunday the poll had been marred by pre-election violence and did not reflect the will of the country's people, dealing a serious blow to Mugabe's legitimacy.The regional grouping, which has stood by the veteran leader in the past, said the vote did not conform to regional election guidelines, despite voting on election day being peaceful.

"Based on the above-mentioned observation, the mission is of the view that the prevailing environment impinged on the credibility of the electoral process," according to a statement by SADC seen by Reuters on Sunday."The elections did not represent the will of the people of Zimbabwe."Pan-African parliament observers, one of the few groups able to monitor the ballot, said it was so flawed it should be rerun.The electoral commission released Friday's results in under 48 hours, compared to five weeks for the March poll.

Mugabe, 84 and in power since independence from Britain in 1980, was quickly sworn in for a new five-year term in a ceremony on the lawns of state house, with a military band, marching honour guard and judges in red robes and white wigs.

SECURITY CHIEFS

Security chiefs, key backers of the former guerrilla commander, queued up to swear allegiance. In his inaugural speech, Mugabe said: "Once again we have shamed all our detractors."

Movement for Democratic Change (MDC) leader Tsvangirai rejected Mugabe's invitation to attend the swearing-in and dismissed it as meaningless."I can't give support to an exercise I'm totally opposed to ... the whole world has condemned it, the Zimbabwean people will not give this exercise legitimacy and support," he said.Tsvangirai added he would ask African Union (AU) leaders meeting in Egypt on Monday not to recognise the re-election.His party urged the AU not to welcome Mugabe at the summit, and MDC vice president Thokozani Khupe said she was not holding talks with the government delegation at the meeting.

Mugabe says he will confront his African critics at the meeting, which he will attend with his new mandate.

Mugabe is under pressure from within Africa to enter talks with Tsvangirai to end his country's deep crisis, which has ruined a once-prosperous economy with hyperinflation and sent millions of refugees fleeing into neighbouring states. In an apparent response to that pressure, he said in his inaugural speech that he was committed to dialogue with the MDC.

Tsvangirai said the opposition was also committed to AU-sponsored talks, although no negotiations had started.The AU seems reluctant to back Western calls for sanctions, favouring instead a Kenya-style power-sharing transition.The Egypt summit may be split between critics of Mugabe, like Kenya, and opponents of any action against him led by South African President Thabo Mbeki, who has been widely criticised for taking a soft line with his neighbour.

Mugabe paid tribute to Mbeki, describing him as a statesman. Mbeki has tried to mediate an end to the crisis since last year. South Africa's trade union confederation COSATU, a fierce critic of Mugabe and Mbeki, said in a statement that the AU must refuse to recognise the Zimbabwean leader, who had won a "farcical" election by intimidation, violence and murder.Kenya's Prime Minister Raila Odinga was quoted as saying on Sunday that the AU should deploy troops but AU security chief Ramtane Lamamra played down the prospects of any peacekeepers.

Alister Sparks, a political analyst at Standard Bank, said Mbeki had lost credibility as a mediator and Mugabe's victory would send a new influx of refugees into neighbouring countries.

"I would hope that no civilised country in the world would recognise it (the election)," he told Reuters.

Lost opportunities: Ethiopia and Eritrea: PART I

East Africa Forum » Lost opportunities: Ethiopia and Eritrea: PART I

Next years Somaliland election


Somaliland hopes election will lead to recognition

Sun 29 Jun 2008, 13:09 GMT


 

By Hussein Ali Nur and Guled Mohamed

HARGEISA, Somalia (Reuters) - The breakaway state of Somaliland hopes next year's presidential elections will lead to international recognition of the northern Somali enclave as an independent country, officials said on Sunday.

The polls are seen by many as an acid test for the former British protectorate which broke away from Somalia in 1991 when the ouster of former dictator Mohamed Siad Barre plunged the Horn of Africa country into anarchy.

Somaliland has enjoyed relative peace and prosperity and has held previous democratic elections, but analysts say it is not recognised globally because of concerns that rewriting colonial borders would open a Pandora's Box of other secession claims.

"The election is a test for Somaliland's recognition bid," electoral commission chairman Mohamed Ismail Mohamed said. "So many countries are waiting to see how we will conduct our election. It will be transparent, free and fair."

According to a European Union study seen by Reuters, the region has substantial untapped resources of oil, coal and metals such as gold, platinum, copper, nickel and zinc.

Somaliland's 850 km (528 miles) of coastline on the Gulf of Aden also offer potential for a fisheries industry.

Presidential elections were postponed in 2007 and again this year due to what officials called technical problems, including inadequate voter registration and planning time.

The polls are due to be held before April 6, 2009, following a civil registration process.

Somaliland's system of government consists of a house of representatives elected directly by the people and an upper chamber, or Guurti, consisting of traditional elders representing the different clans and sub-clans.

"We will do everything to make sure the elections are held. We have a unique infant democracy combining a traditional chamber and a parliamentary system. We can not afford to fail," Foreign Affairs Minister Abdullahi Mohamed Duale told Reuters.

Dardaaranka A Arwo iyo Kulmiye 4

WAXII RAG MAAREEYO, RABINA AQBALAA WEY RUMOOBAAN

Ahmed Arwo

Hawl kasta, arrin kasta, iyo dhacdo kastaba, waxaa guul laga gaadhaa marka la gorfeeyo, gees walba la eego, talo-wadaag laga yeesho, inta ay khuseysaa ka dodo, wax istusaan, deedna go'aan ka qaataan. Go'aan-qaadashada waxa marka hore leysla doonaa qancin iyo in la helo talo lagu wado kalsoon yahay oo wadar ahaan loo aqbalo. Taasi ma aha mid inta badan dhacda, oo abuurista aadmiga ayaa Illaahay qofba maan iyo aragti gooni ah ku beeray. Waxa se jirta wax inta badani arrin kasta isla garato. Waana taas tan ay ku dhisantay dimuquraadiyaddu, oo waa aqlibiyadda oo talisa. Arrin xisbi, koox amba reer, waxa lagu maareeyaa go'aanka aqlibiyaddu qaadato. Taas ayaa qancisa inta rayigooda laga batay.

Waxa xisbiga KULMIYE muddo ku maqnaa arrinsi lagu soo uruuriyo rayiga bulshada iyo afkaarta raga iyo dumarka hoggaaminta xisbiga ku tartamaaya. Marxalado kala duwan ayey soo martay. Waxa taas dheer xukuumadda iyo xisbigeeda oon waxba ula hadhin, si toos ah iyo si dadbanba, minjo-xaabinta iyo dacaayadda xisbiga, yoolkuna ahaa in Shirkani noqdo mid fashil iyo kala-carar ku dhammaada..

Waxa dhinaca kale ka hawlgaley xubnaha xisbiga mid cusub iyo mid horeba. Waxa soo jeeday geesiyaal ay hagayso wadanimada iyo xisbinimadu. Dar aqoon cilmi iyo waayaarragnimo sare leh, lexjeclo qarannimo wax ku eega, ogsoon in xisbigu si siman ugu baahan yahay gobal kasta iyo degmo kasta oo dalka ah. Waxa guusha maanta la gaadhay ammaanteed leh xubnaha xisbiga guud ahaan, gaar ahaana raggii iyo dumarkii lahaa qabanqaabada ee uu hoggaminaayey Mujaahid Axmed Muxumed Madar, waayo arag, indheergarad ah oo dulqaad badan, xabsi iyo tacadi shakhsi u soo galay qarannimada Somaliland, waa halkay SNM ka unkantay, oo waxuu ahaa aasasayaashii UFFO. Waxa sidoo kale leh ammaan Guddiga Shirguddoonka Shirweynaha ee uu hogaaminaayey Gud. Sheikh Cabdiasiis Samaale, iyo Cadami, Guddomiyihii hore ee Guddiga Doorashooyinka waa rag aqoon-diineed leh, daacadnimo iyo geesinimana lagu yaqaan. Waxa aan marna midnimo jirteen, haddaan raga iyo dumarka damaca siyaasadeed leh ee tartanka galey ahayn duul danta guud ee xisbiga iyo qaranku kaga weyn yahay tood shakhsiga ah. Waana sharaf xisbigu leeyahay, inay hoggaanka doontaan duul dareenkaas iyo aragtidaas nafti-hurinnimo ku sifoobay.

Waxa hubaal ah ragga ay ka midka yihiin Dr. Axmed Xuseen Ciise, Eng. Saylici, Maxamed Xaji Maxamuud, Dr. Aarre iyo dhammaan intii tartanka ku jirtay inay ka qaateen qayb lexaad leh sidii waxwalba laga horreysiin lahaa midnimda iyo wadajirka xisbiga. Waa rag yaqaan sunnaha dimuquraadiyadda, garanaaya in tartanku yahay marxalad laga gudbo, asalkuna yahay gool-dhalinta xisbiga. Waxay muujiyeen in Kulmiye u bislaaday inay is-dhaliilaan, doodaan, kala shiraan, kala dudaan, iyagoon marna wiiqeen miisaanka xisbiga. Waxay xaqiijiyeen inay u bislaadeen in loolanka, lagdinka, iyo tartankuba aanu dhaafeen garoonka Kulmiye. Waxay taasi ka dhigtay ciddii fashilka shirka ka dhowr-sugaysay inay hungoobaan oo gacmaha iyo madaxu isku-dhegaan.

Shirkii Kulmiye ooy ku weheliyeen xubno-sharafeed ka socda Hay'adaha dawladda , NGOs, Qaramada Midoobey, Safaaradaha, Xisbiyada Qaranka, Warbaahinta, iyo Barlamaanka Yurub, waxuu kor u qaaday magaca qaranka Soomaliland. Waxaaba la odhan karaa inay noqotay arrin dadweynaha mandadaqaddu guud ahaan ku faanaan, si gaar ahana ugu diirsadaan inta magaca Soomali wadaagta, ooy noqoto mid ay hiigsadaan, xoojisaynay qiimeenta naftooda iyo dareenkooda ummadeed.

Hoggaanka xisbiga ee la doortay ma aha mid ku kooban qof, laba amba afar. Waxaa loo igmaday Golaha Dhexe ee 170ka ah, Gole Hoosaadka ka soo dhex bixi doonaa ee Fulinta ilaa Guddoomiyaha. Mid waliba waxa uu leeyahay awooddiisa sharciyeysan. Waxa xilalka leysugu magacaabay, waa in la helo hab lagu kala dambeeyo oo hawsha dhextaal loo guto. Waxa guusha lagu heli karaa marka dhammaantood qof waliba xilka loo igmaday uu hagar la'aan iyo daacadnimo u wado, oon leysku eegin, loona kala tegin.

Waana himmilada qancisay ciddii tartantay, waana tan tartamayaashii ay isu haneeyeen, isku bogaadiyeen, iskuna hanbalyeeyeen. Waa tan keentay inuu colka guulaystay mid waliba ku qanco xilka uu tuurta u ritay. Waana iyada tan Zaylici, Talyanle, Ina Cabdiqaadir iyo Ina Biixi ku qanceen Ma aha xisbi keli-talis, ma aha mid madax keliye ka taliyo, waa mid sharci lagu maamulo, masuul walba xad, xuquuq iyo awood leeyahay, guushana ay ku gaadhi karaan wadajir , is-qadarin, kala dambeyn iyo niyadsan. Marna ma lihi qalad iyo gol-daloolo ma jirin, waayo innaga habkani wuu inaguba cusubyee, waxa qaladaad badan laga sheegaa habka ay ku dhaqmaan dalalka ay ka mid yihiin USA iyo UK. Mana lihi ma jiraan cid wax tabanaysaa. Waxa se runtu tahay in aqlabiyad aad u sareysa oon laga helin dunida inteeda badan, ay ku qanceen intii Shirka joogtay iyo inta ka maqnayd ee Kulmiye ku abtirsataaba. Taas ayaa laabta u xaadhay intii wax gocanaysay. Sideedaba dimuquradiyaddu waa tartan, dood, wada-tashi, fikrado kala-duwan iyo hadaf mideysan oo joogta ah. Mana ah wax joogta ah ee kolba qof amba koox ayaa ku guuleysanaysa in fikiroodu noqdo kan qanciya aqlabiyadda, ee lagu go,aan qaato. Meesha aan qaybsanaanta noocaas ihi ka jirini waa meel ka fog nidaamka dimuquraadiga.

Haddaba iyada oo UDUB waayey cid xerada Kulmiye ka soo booda, waxa la soo weriyey inuu shacbi isagu jira odayaal iyo dhalinyaro ugu yeedhay shir ay la yeeshaan wasiiro, iyagoo u sawiraayey inay yihiin dar Kulmiye ka soo baxay bal akhri halkan waxa ay ka qortay Jariidada Geeska Afrika ee ka soo baxda Hargeysa.

Xisbiga Udub Oo Ay Wadhi Ka Raacday Dad Ay Ku Sheegeen Inay Kulmiye Ka Soo Baxeen Oo Iyagiina Beeniyay

April 2nd, 2008

Hargeysa(Geeska)-Xisbiga xukuumiga ah ee UDUB ayaa shalay ku ceeboobay xaflad loo sameeyay dad tiro badan oo ay masuuliyiin xisbiga ka tirsani sheegeen inay ka soo baxeen xisbiga KULMIYE, balse iyagu beeniyay inay yihiin dad ka soo baxay xisbiga KULMIYE kuna biiraya xisbiga UDUB….

Masuuliyiinta xisbiga UDUB ayaa shalay xarunta xisbigasi ee Hargeysa ku qabtay xaflad ballaadhan oo loo sameeyay dad tiro badan oo ay sheegeen inay ka soo baxeen xisbiga mucaaradka ah ee KULMIYE islamarkaana ku biirayaan xisbiga xukuumiga ah ee UDUB. Hase yeeshe dadkii madasha joogay ee xafladda loo sameeyay ayaa mar qudha isla oogsaday buuq iyo qaylo, iyagoo ku dooday inaanay ahayn dad ku soo biiray xisbiga UDUB oo ka soo baxay xisbiga KULMIYE.
Guddoomiyaha nabadgelyada iyo difaaca ee xisbiga UDUB Cabdillaahi Caray Jaamac, oo halkaas ka hadlay ayaa yidhi, "Marka laba qolo isku soo biirto ama isa soo ag degto, waxa la yidhaahdaa walaal maxaan kaa dhowraa, wuxuu ninkii kaga jawaabay wixii adiga lagaa dhowraa anigana la'iga dhowraa, markaa wixii idinku xumaa anana way nagu xun yihiin, waxaanu idinka dhowraynaa wax Alaale wixii idinku xun, waxaanu idinku soo dhawaynaynaa xisbi xor ah oo xalaala oo aan la kala lahayn, oo aan lahayn hebelbaa aasaasay iyo maantuu bilaabmay, markaa maanta waxaan idiinku mahad naqayaa haddii aad Kulmiye kasoo baxdeen haddii aad Maskaxdiina ka shaqaysiiseen, haddii aad istidhaahdeen horumarkii iyo wanaagii, nabadii iyo walaalnimadii xagay idinka xigtaa, oo aad garateen inay xaga UDUB idinka xigto waad ku mahadsan tihiin."
Oday Axmed Maxamuud Ibrahim, oo ka mid ahaa dadkii masuuliyiinta KULMIYE ku sheegeen inay ka soo baxeen KULMIYE, ayaa hadalkaas masuulka UDUB ka soo yeedhay ka cadhooday, waxaanu yidhi, "Waaryaa, kamaanaan soo bixin Kulmiye, xaafad baanu nahay loo yeedhay, wixii lanoogu yeedhay lanooma sheegin, hanagu odhanin Kulmiyay ka soo baxeen.
Waxa la yidhi Wasiirka Arimaha gudaha ayaa idiin yeedhay, markaa Wasiirkii noo yeedhayna ma joogo, markaa waxaanu ogaanay in xisbiga UDUB dhexdiisa la nooga yeedhay, Wasiir noo yeedhayna aanu jirin, sidaa daradeed anagu anagoo aan xisbina ku jirin, marka Doorashada la galayo ayuun baa dadka wax qabadka la xusuusiyay, mar kale waxba lama qabto ee ninku meeshuu doonayay gaadho, markaa haddii aanu nahay xaafada Lixle, qoladii na afgarata ee aanu isfahamno ayuun baanu u tumi doonaa, una codayn doonaa, halgami doonaana, sidaa daraadeed codkan halkan la nagu keenay iyada sida uu u dhisan yahay iskumaanaan ogayn wax aanu ku nimidna ma ahayn, markaa waxaan ka xanaaqay anaga oo aan Kulmiye ka soo bixin ayaa la nagu yidhi Kulmiyay ka soo baxeen, markaa anaga Kulmiyana la nagu dhufan maayo, xisbi kalana la nagu dhufan maayo, Kulmiyana kamaanaan soo bixin."
Fakashadii Wasiirka Daakhiliga Md. Cabdillaahi Ismaaciil Cali (Cirro) oo ka mid ahaa masuuliyiintii xafladaas lagu soo casuumay ayaa si sibiq ah halkaas uga baxay. Lama garanayo sababta rasmiga ah ee keentay inuu Wasiirku ka baxo xafladaas lagu soo casuumay. Hase yeeshe qaar ka mid ah dadkii xafladda joogay ayaa tilmaamayay in Wasiirku xafladda ka baxay ka dib markii uu dareemay dhabaqa ku soo fool leh xafladda.

Wargeyska Geeska Afrika, Hargeysa…

Aan u gudbo mawduuc kale oo muhiim ah. Xukuumadda oo ay ahayd inay ku tartanto waxqabadkeeda, illeyn waxa shacbigu siiyey fursad aan mucaaridku haysan ooy isku muujin karaan, ayaa u muuqata mid door bidday inay labanlaabto tirada goballada, kuna salayso qabyaalad kala qoqobta beelahii gobal-wadaag ahaa, oo yareysa wadajirka iyo walaalnimada looga baahan yahay beelo dal-wadaag ah. Waxa gobaladan qabyaladeysani ay isbarbar dhigeen goballo iyo degmooyin aan isku miisan ahayn. Waxayna u eegyihiin qaar meelo xaq u leh oo shuruud kasta ka soo baxay lagu carqaladeenaayo. Waxaad ogaataa in 20 ku dhowaad degmo oo horre loo ansixiyey ooy ku jiraan qaar doorashooyinkii hore ka dhaceen, aan weli loo samayn xuduud. Sidaas darted waxaa garaadka fayoobi inoo sheegayaa inayna dhaafsanayn ereyo warqad ku qoran, iyo indhosarcaad ololaysan Hase yeeshee waa amuur dhalinaysa qaybsanaan iyo muran, waana tan ay bilaabantay baaqyada iyo qaylada beelahii nabadda ahaa..

Arrintan oo Awdalnews wax ka qortay, ayaan idiin tilmaamayaa .Waa maqaal wadaniyad iyo aqooni ka muuqato, una baahan in cid kasta oo akhrisataa wax ku qaadato si aynu u dhisno Soomaliland oo wadajirta, loo siman yahay, horumar tacliineed, caafimaad iyo bulsho hiigsata. Soomaliland leh xukuumad shacbiga u adeegta, sharciga dhowrta, oo ka baxda xukuumad shacbiga yeelata. Aan idiin soo qadimo maqaalka sawirka runta ah ka bixinaaya xaaladda dalka iyo wax-qabadka xukuumadda fadlan guji (Ctrl+Click) Awdalnews
amba booqo www.Awdalnews.com editorial, kuna qoran dhinaca bidix, koonaha ugu sareeya. Maqaalka oo cinwaankiisu yahay ( Rayale's Republic
of Clanistan ) akhris wanaagsan oo maskaxdaada iyo qalbigaaga u furo xaqiiqda ka jirta dalkaaga.

Ku dadaal inaad hesho xaqiiqda dalka ka jirta, ogowna inaynu dalka wada leenahay, cidna marti ku ahayn, danta guudna lagu gaadhi karo gacmo wadajira, iyo cadaalad. Ogow xukuumaddu inay tahay shaqaalaha shacbiga, xaqna aynu u leenahay la-xisaabtankooda, canaantooda, dhaliishooda iyo erigoodaba. Ma aha marka ay hawshii aynu u dhiibanay gudan waayaan inay lacagteena inagu laaluushaan. Waa nacasnimo tan ugu hooseysa in xoolahaaga lagugu laaluusho.

Xukuumad, shacbi, muxaafid iyo mucaaradba aynu dhowrno xaqa qofwaliba u leeyahay inuu fikirkiisa cabiro iyo inuu cabsi la,aan kaalintiisa siyaasi iyo bulsho ka qaato dhismaha dalka.

Guusha xisbiyadu gaadhaan waa guul qaran oo wanaagoodu dhammaan ina saameynaayo.Aan Kulmiye ku hanbalyeyno sida wacan ee ay shirweynaha u abaabuleen, sida dimuquraadiga ah ee daaha furan ay u tartameen, isla markaas aynu u rajeyno in kuwa kalena laga helo Gole furan oo wax kasta oo la soo dhammeeyey, haddana lagaga dhawaaqo yaa jago hebel u tartamaaya oo cid kasta oo Golaha ku jirtaa xaq u leedahay tartanka, deedna codbixin aan qarsoonayn lagu kala baxo. Habka shirkani u dhacay waa cabbir shir kasta oo xisbi sameeyo lagu qiimeyn doono. Waxaan u rajeynayaa in UDUB qabto shirkan oo kale, si mustawaha dalkeena ee xisbiyeed kor ugu kaco, oo qarankoo dhami ku faano, mucaarid iyo muxaafidba.

Guul iyo Mahad Alle

Ahmed Arwo

Cardiff, U.K

samotalis@gmail.com




Dardaaranka A Carwo iyo Kulmiye 3


KULMIYOW XUSUUSO


Waa Shirweyne ididiilo. Waa kulan aqooneed. Waa maxfal wax-garad. Waa Gole geesi. Waa ardaa dhalinyaro. Waa madal bushoweyn oo kulmisay qayb kasta oo bulshada Soomaliland, gobal kasta, degmo kasta, dhalin iyo waayeel, rag iyo dumar, maal-qabeen iyo muruq-maal, dal-joog iyo qurbo-joog. Waxay hadhsanayaan daladda Kulmiye. Waa shirweynii labaad ee xisbiga. Waa shir miisaan gaar ah leh, ahmiyad sare iyo rajo weyna Soomaliland ka qabto, maalintu waa Sabti, bishu waa March, sanadkuna waa 2008. Waa dharaar taariikhda gashay, lagu daray bogga guusha, laguna sajilay duruusta tariikhda qaran ee u keydsan ubadka iyo jiilasha soo socda ee Soomaliland.

Kulmiyow xusuuso dhaktarka Boorame ee laga soo qayliyey. Xusuuso bukaan-socoda irridda leysku hortaagay, lagu xidhay lacagta. Xussuo inuu halkii nafti kaga baxday. Maydkiisu muddo yaalay ilaa dadweyne u kacay. Xusuuso Isbitaalka Ceerigaabo ee hawshiisu is taagtay. Ogsonow in Ceeri magaalo madax u tahay gobalka ugu weyne ee dalka waa Sanaag ah.

Xusuuso Berbera iyo xaalkeeda. Magaalo magac leh, marsadii dalka iyo albaabka Soomaliland laga soo galo oo shiikhaysa. Xusuuso dekedda iyo gaabiskeeda, xoolaha iyo ganacsiga la tagooray. Xusuuso wershadaha, shiidaalka iyo macdanta kolba shirkad aan jirin loo sexeexaayo. Xusuuso shaqo la,aanta dalka dhammeysay, ee dhalintu lug iyo huudhuba kaga baqoolayaan Ceelaayo ilaa Saylac.

Xusuuso xuquuqda muwaadinka ee lagu tuntay. Waa Xukunka degdega ah, waa maxkamado madaxtooyeysan, waa boolis xisbiyeysan. Waa dal aan miisaniyad lahayn. Xisaab xidhna hadalkeed daa. Hanti dhowr ma jiro, xatooyo ceeb ma aha. Mushahar waxa qaata shaqaale aan la arag iyo been macaaneeye afminshaar. Xusuuso xukunkii xabsiga dhexdiisa iyo xadhigii Hoggaamiyaasha Qaran.

Ku sajil maskaxdaada dhawaaqii ka yimid kooxdii lagu sheegay inay dhowaan ku biireen UDUB: “Waxaanu uga biirnay UDUB kolkii cadaadis nala saaray, shaqo weynay, nalkii nalaga jaray, biyo la’aan een ogaanay waxa nalagu eryanayaa inay tahay Kulmiyaa tihiin.

Waa dhawaaq dareen fog leh, waa cadaalad darro tii ugu sareysay. Waa kala-sooc qaawan. Waana dad hiilkiina sugaaya. Ma aha sida UDUB hiil xisbiyeysan, ee waa mid xuquuqdooda muwaadin loo soo celin doono. Waa xorriyad muwaadinka loo fasaxo fikirkiisa siyaasi, xubinimadiis xisbi kii uu isagu doorto, oon marna wax yeeleyn kaalinta shaqo, cilmi, gancasi iyo bulsho ee uu kaga jiro ummadda Soomaliland. Kaasaa u ah hiil, soo afjari doona cabsida maskaxdiisa addoomisay.

Kulmiyow ogow in dhibta aan sheegay iyo kumaakun la mid ah, cidda looga fadhiyaa tirtiridoodu tahay intiina magacan wadaagta. Waa rajada shacbiga u heelan cid xukuumaddan bedesha oo ka maydha xumaantii cadaalad darradu ku reebtay. Waxa leydinka fadhiyaa dal horumar tiigsada, dad sharciga u siman, dal aqoonta iyo kartida ixtiraama, dawlad talo-wadaag ah oo keli-talisnimo ka baxda. Wasiiro tayo leh, kooban oo awood leh kana baxa karaaninimada ay ku jiraan, barlamaan dadka matala oo danta guud ku saleeya sharci dejintooda. Dhisme handidhowr wasaarad kasta, gobol kasta, degmo kasta iyo goob kastaba xisaab la dabo jooga, badbaadiya hantida qaranka ee laga soo uruuriyey qof kasta oo muwaadin ah min islaanta kildhiga shaaha ah cadceeda la fadhida ilaa maal-qabeenka.

Ku bushaareyso in cid kasta oo cadaadis ku gashay UDUB inuu yahay xubin kuu maqan. Waxa la yidhaahdaa xoolaha biyo waad u geyn, kuma se qasbi kartid inay cabaan. Waxa hubaal ah in maalinta codbixinta ee qofka iyo sanduuqa loo kala tago inay gocan doonaan xumaantii soo martay, in sawiro iyo fariimo badan oo ku raagay maankoodu soo degi doono. Waxay noqon qaar u hiilay naftooda, qoyskooda iyo umadooda. Waxay noqon qaar ku aarsada codkooda. Waa hiil KULMIYE u maqan.

Waxa leydinka sugayaa barnaamajkii qaawin lahaa indhasarcaadka iyo humaagga riyada ku dhisan ee xukuumadda, iyo barnaamaj horumar dhaqaale iyo bulshaba leh, cadaalad iyo nabad leh, qiimeyn muwaaddan iyo xoriyaddiisa maal, muruq iyo maskaxeed leh. Dhisme tacliineed iyo aqoon talis leh. Waxaad ku darsataan beerid iyo bislayn dadka oo lagu barbaariyo dalk-jecel degma kasta ooy joogaan, isu damqada oo isu gurmada. Waxa keeneysa hab-dawlad wanaag ku dhisan sinnaan iyo bulsho sharcigu hoggaamiyo. Bulsho aan beel-sooc, degmo-sooc iyo reer-sooc midna lahayn. Bulsho qiimeysa wax-qabadka oon abtirsiin iyo gobaltirsiin midna ku eegin muwaadinka miiska halka dambe amba halka hore ka fadhiya. Qof iyo aqoontii, ficilkii iyo odhaahdii.

Kulmiyow waa muujiseen dimuquraadiyad, waanad ka gudubteen isbaarooyinkii loo dhigay inaydun ku turunturootaan. Weli se dabinku wuu daadsan yahay. Gacmo wadajira, indho soo jeeda iyo maskax furan wax qaadata waxna diida, arrinta shiisha oo kala haadisa, dul iyo samir leh, isqadarin iyo walaalnimo leh, is-dhaliil iyo is-toosin leh, tartan aan turxaan lahayn leh oon laga baydhin yoolka guusha ayeydun kaga gudbi kartaan.

Waxaan ku kalsoonay raga tartanka ku jiraa inay dhammaan yihiin dar aqoonteed, kartideed iyo daacadnimadeed leh. Xul indheergarad ah, dal jecel oo taariikh iyo magac ku leh dhismaha Soomaliland. Waa astaan horumar, waana markhaati cad oo ka marag furaysa qiimaha xisbigu leeyahay, iyo kaalinta horyaal ee uu siyaasadda kaga jiro. Waa in kii tartanka ku guulaysta loo haniyeeyaa, leysku barbartaagaa, oo inta tartanka la gashay u noqdaan cududii uu wax ku dhisi lahaa iyo maskaxdii uu wax ku xalili lahaa. Isbedelka dhabta ihi waa hoggaanka dalka oo KUlmiye ku guulaysto. Waana ISBEDELKA DADWEYNAHU RABO. TAASNA WAXA KELIYA EE LAGU GAADHAYAA WAA DALADDA KULMIYE OO INTA KU JIRTAA IS KAASHATO, AYNA U KALA TEGIN KUNA DADAASHO INAY DHARAAR IYO HABEENBA SOO GUDAGELIYAAN INTA LA FOOF-HABAABIYEY

Waxaa intaas Kulmiye u dheer kuwa danta iyo cidhiidha dawladda lagu UDUBeeyey, waa kuwa la sugaaya marka iyaga iyo sanduuqa codadku isu keliyeystaan inay la soo baxaan midabkooda dhabta ah . Alla maxaa dar buuga UDUB ku qoran, qalinka KULMIYE ku duugi doona. Waa rag iyo dumar ciishan oo hiil idiinku maqan, idinkana raba tab iyo xeelad ula socotaan iyo idinkoo tusa inaydun tihiin dad ku jira xisbi dimuquraadi ah, dadku xor u yahay fikirkooda iyo doorashada hogaankooda, sharci ku wada socda, kun kala dambeeya, nidaamka aqlabiyaddu sal u yahay, guusha xisbiga ka mideysan. Danta guudna ul iyo diirkeed ah.

Hambalyo iyo Guul Alle.

Ahmed Arwo

Cardiff, U.K

samotalis@gmail.com


Dardaaranka Carwo iyo Kulmiye 2

WAXAAN UGU TARTAMI WAAYEY HOGGAANKA XISBIGA KULMIYE


Waxa la saadaalinayaa in rag dowr ah ahi magacooda xerada ku soo dhex turi doonaan. Haddaba waxa rag aanu asxaab nahay i weydiiyeen waxa aan aniguna baratanka uga qayb qaadan waayey??


Waxa soo dhow shirweynahii Xisbiga Kulmiye ee lagu dooranaayey tartamayaashi doorasho ee jagooyinka Madaxweynaha iyo ku xigeenkiisa iyo masuuliinta sare. Waxaa se ka weyn himmilada dadweynaha iyo ujeedooyinka shirka, oo nuxurkoodu yahay sidii loo dhisi lahaa barnaamaj iyo siyaasado cad oo xisbigu ku hanto bulsho weynta. Hadafkaas ayaa ka weyn kala saaridda hawl wadeenada xisbiga oo dhammaan xaq u leh inay ka qayb qaataan tartanka xisbiga gudihiisa, iyagoo dhowraaya distoorka iyo nidaamka xisbiga. Waxa la saadaalinayaa in rag dowr ah ahi magacooda xerada ku soo dhex turi doonaan. Haddaba waxa rag aanu asxaab nahay I weydiiyeen waxa aan aniguna baratanka uga qayb qaadan waayey.


Ma xuma inuu ruuxu yeesho damac shakhsi, waxa se habboon inuu noqdo mid runta iyo xaqiiqda ku salaysan. Ma aha inuu qofku noqdo mid naftiisa uun u roora. Oon eegin khasaaraha uu u keeni karo guusha xisbiga. Bal ogow in siyaasadda aanu ku guulaysan marna nin naf jeclaysi hogaamiyo, nin aan aqoon dhismaha wadajirka ( Teamwork), nin aan qiimayn cidda xisbiga kula jirta iyo rag iyo dumarba inta u soo dhabar adeegtay, u soo hurtay waqti, maskax iyo maalba, inta guusha xisbigu gaadhay ka midho dhalisay.


Anigoo qaba in dhammaan raga la tibaaxayaa yihiin dar u qalma madaxnimada, haddana waxa daruuri ah in is barbar yaaca la yareeyo, in laga waantoobu dhabar taabadka ay ka dambayn karto cid guusha xisbiga u diidan, oo doonaaya sabab ay meel kara u digo rogtaan. Yeyna dhicin in raga sharafta lehi noqdaan qaar ay sabab ka dhigtaan dar yidhaahda meel aan doonaayey roob igu eri. Yaan arrintu ka noqon is tijaabi, ee ka fakir sida qaloocan ee looga faa’iideysan karo.


Waa in hadafku noqdaa sidee xisbigu u guulaysan karaa. Waxa keliya ee xisbi ahaan iyo dal ahaanba ina farax gelinaayaa, waa guusha xisbiga. Ma aha tartan leys dul buuxiyo, deedna leynaga dhex qaado. Waxa xaqiiq ah in isha, gacanta, afka iyo lugta UDUB ayna manta ilaa dhammaadka shirka Kulmiye meel kale jirayn. Is barbar yaacu, waa kii dhalay in la waayo SNM, waa kan guusha ay ku heshay UDUB, waa kan raggii naftooda u soo huray dhismaha Soomaliland looga waayey magacooda madasha hogaanka qaranka.



Waxa haboon in qof waliba keligii naftiisa la doodo. Hays weydiiyo, haddaan magacayga qadimo maxaan soo kordhinayaa. Sow kolka ugu horreysa ururka iyo wadajira badh la biximaayo, taasi ma guulbaa xisbigu ku helayaa. Dadka aan xiskooda iyo dareenkooda buuxiyaa, kolka gacan haadinta UDUB lagu daro, haddaan soo bixi waayo, inteebaa sabab u helaysa inay xisbiga ka baxdo.Guusha ma waxaan u aqaaan magac aan qadimo, mise waa guusha xisbiga oo hantiya hoggaanka dalka.



Guul darradu ma aha inaan magacayga lag waayo koofiyada tartanka. Guul darrado waa anigoo ka qayb qaata kala jabka xisbiga, waa anigoo si dadban ugu shaqeeya guusha UDUB, waa anigoo si dadban u soo celiyaa Madaxnimada Riyaale, waa anigoo himmilada ummadda eegaysa guusha KULMIYE baajiya. Guul darada ugu weyni waa anigoo magacayga qadimay, oo waaya guusha xisbiga.



Waxa xaqiiq ah in tartanka aan loo meel dayin keeno fashilaad urur kasta oo siyaasad ku hawlan wiiqa. Waxa hadafku yahay in doorashada dalka laga gool dhaliyo. Cidda la xulayaa waa inay noqotaa, ugu horreyn iyo danbaynba cidda GUUSHA KAYNAYSA. Reer ma leh, beel ma leh, qof ma leh. Waxa mudnaan leh ragga iyo dumarka u dhabar adeegay hawsha aan laga abaal marin ee xisbiga halkan soo gaadhsiiyey. Ogow oo qiimee hawsha ay soo qabteen, isku barbartaag oo ha noqon qof naftiisuun yaqaan. Guusha xisbigu gaadho ayuunbaa dhammaan REER KULMIYE ka farxin karta. Magacayga oo meesha laga dhex akhriyo, xisbiguna guul darraysto, waa fashilaad aan anigu xisbiga iyo qarankaba u keenay.


Waan diiday inaan noqdo laanqayrta leexisa dhabada guusha. Waan diiday inaan nafteyda ka horeysiiyo tan Xisbiga, waan diiday inaan si dadban UDUB ugu adeego, waan diiday inaan nafteyda eedeeyo marka kooxda dibusocodka ah ee dalka hoggaamisa dib u soo noqoto. Waan diiday inaan eex, qabyaalad, musuqmaasuq, cadaalad darro, horukac la,aan iyo dib-u-socod ummadayda u soo celiyo. Waan diiday dal aan in badan ka maqnaa inaan xamaasad naf jacleysi ula tago, oo damac shakhsi ka doorto DANTA DADKEYGA IYO DALKAYGA AAN JECELAY. Waxaan u arkaa KULMIYA INUU YAHAY RAJADA DADWEYNAHA SOMALILAND. TAASINA KA WEYN MID AAN KU IIBSADO MAGAC DOON IYO KURSI JECLAYSI.


Waxaan rabaa dal KULMIYE hogaamiyo, dal Lowyacaddo ilaa Ceelaayo loo siman yahay, dal ay ka maqnaato eex qabiil, reer shegatka maalin walba laga dhex sheeganaayo golayaasha iyo warbaahinta aan la maqal. Waxaan rabaa inaan helo ummad aqoontu hagto, ummad u heelan dhismaha dhaqaale, siyaasadeed, iyo bulsho. Ummad ka xorowda qabiilka, jabisa silsiladda ay ku xidhan yihiin. Ummad aan mar walba eegin qofka hawl qaran hayaa cidda uu ka soo jeedo, bal se su’aashu noqoto waa maxay aqoontiisu, iyo maxuu qabtay. Waxaan doonayaa dal nabad ku waaro oo badhaahde dhaqaale iyo mid aqooneed leh.


Intaas waxaan ku gaadhayaa markaan dhiso wadojir, koox gacmaha is haysata, koox cidhbaha isku dhejisa oon la dhex gelin. Halka aan nafteyda ka eegaayo, waxaan u diririyaa waa guusha KOOXDA oo ah guusha XISBIGA. Wax qabadku ma aha ruux iyo laba, waa wadajirka iyo is-qadariska, waa kala dambaynta iyo is maqalka, waa qardo jeexa oo la joojiyo, waa soo jeed leyska ilaayo dabinada iyo shirqoolada la soo maleegaayo. Waa waajib inaynu weeraha iska jirin, inaynu isu dul qaadano, inaynu qadarino xubin kasta oo KULMIYE ah madaxa ilaa minjaha. Ma jirto xubin jidhkeena ah oo aadmiga ka maarmaa, sidoo kale ma jirto xubin KUlMIYE ah oo laga maarmaa.


Raganimadu waa tan lagula barbar taagan yahay. Xisbigu waxuu ku dhismaa waa fikradda, ficilka, maalka, iyo is-weheshiga xubnihiisa. Waxa liiciya amba dumiya waa tiirarka uu ku taagan yahay. Tiirarka xisbiguna waa xubnihiisa aan xilka haynin, iyagoo guusha keena, waana badhitaarkooda kan ay guudka saaraan marba cidda ay u gartaan. Talada gunteedu iyagay fadhidaa, ka soo baxdaa, kana soo go’daa.

Waa inoo shirweynha iyo xaqiijinta hadafka ina walaaleeyey. Waa hawl qaran oo culus, waxaana habboon in si qiimo leh looga qayb galo, oo weliba ay bataan inta guusha XISBIGA ka hormarinaysa tan naftooda. Waxaan leeyahay aqoon yahanka iyo qurbo jooga guud ahaan ee KULMIYE, waar cidda guusha xisbiga rabtaa how diyaar garoobaan shirka. Waa hawshii ugu dambeysay ee lagu gaadhi karo GUUSHA, laguna badbaadin karo Qaranka.


Waxaan u baqayaa si gaar ah aqoon yahanka AWDAL, SOOL iyo SANAAG BARI inay si xoogan uga soo qayb galaan shirka. Waxa la og yahay halka waxqab dalku maraayo, halka cadaaladi marayso, halka waxbarasho taagantay. Waxa ina dhaqayaa waa xisbigan ooynu xoojino, wadiiqad horumar u jeexno, ku bahowno oo miisaankiisa kor u qaadno. Aynu ka dhigno shir u horseeda Somaliland houmar, barwaaqo iyo wadojir lagu dhiso qaranimo buuxda, dawlad iyo dad sharci hago. Dawlad dadku leeyahy. Madax ka baqda dadka oo aynu ka baxno dad madaxda ka baqa, dawlad ogol la xisaabtanka, ka jawaabta afkaarta iyo weedhaha ka soo baxaaya dadkeeda, dawlad u dhego furin tilmaamaha Golayaasha, Warbaahinta, Aqoonyahanka iyo Oday Dhaqameedka, Taajirka iyo Danyarta.


GUUSHA WAXAA LAGU GAADHAA WADAJIRKA. KOOXBAA WAX DHISTA EE QOF WAX MA DHISO.NAFTAADU YEYNA KU ILOWSIIN NAFTA WALAALKAA. ANIGA ANIGA KU BADAL ANAGA ANAGA, IYO INAGA INAGA. DIIRADDA DUL DHIG GUUSHA KULMIYE, WAA TAN KELIYA EE DHAMMAAN INA DEEQAYSA.



GUUL ALLAH IYO MIDNIMO


Ahmed Arwo
Cardiff, U.K
samotalis@yahoo.co.uk.








Xukuumadda riyaale iyo xaal bixinteeda


XUKUUMADA RIYAALE SIDA AY XAALKA U QAADATO AYEY U BIXISAA

Ahmed Arwo


Gobolka Awdal ayaa si ka horeysa gobalada kale bilaabay abaabul bulsho oo dadweynahu ku qiimeynayaan waxqabadka dawladda, kagana arrinsanayaan aayaahooda iyo doorashooyinka soo dhow. Waxa taas ka dhashay inay qayb weyn oo ka tirsan siyaasiinta, aqoonyahanka iyo waxgaradka gobalku ku tashadaan inay ku biiraan xisbiga KULMIYE. Taasi waxay walaac ku dhalisay Madaxweyne Riyaale oo amray inay raxan wasiiro ah oo weliba ay baalaha ka socdaan Labada Duq-magaalo ee Hargeysa iyo Gabiilay, ay midig iyo bidixba ka bixiyeen xaal cidda ay ka bixinayaan la aqoon, cidda ay siinayaana garanayso ujeedada laga leeyahay.


Waxa hore u dhacday inta la xidhay suxufiyiinta Haatuf haddana laga dalbaday beelahooda inay xaal bixiyaan. Waa fal aan la gelin oo haddana xaal laga doonay beelaha si fal-dambiyeedku u noqdo mid wadareed. Waa arrin ku cusub hab-maamul dawladeedka Soomaliland. Waxa manta sunahaas xun dheeli tiray, kolka xukuumadda lafteedu ay xaal bixisay, iyadoo ka dhigtay dadweynaha Hargeysa iyo Gabiilay dambiilayaal si ula-kac ah oo cunsuriyeedsan ay u xumeeyeen cayaartooyga Awdal. Waana dambi-wadareed Wasiiradaas ay madaxa ugu duubeen reer Hargeysa, ooy weliba Gabiley ku mataaniyeen ceebta gobalaysan.


Waa dhab in qayb bulshada ciyaaraha daawada ka tirsan ee reer Hargeysa ay fool xumo kula kaceen dhalinyarada Awdal, waxa se la yaab leh yaa amaanka ka mas'uul ahaa. Miyeyna u eekeen amuurtani oohinta yaxaaska, kolka Wasiirka Gudaha iyo Duqayda Hargeysa iyo Gabiilay xaalka bixinayaan. Waxay la noqotay inay dhibaatada ay dareemeen reer Awdal ee wax-qabad la,aanta ah, ee cadaalad darrada ah een gobal iyo dal tooni ka fayoobayn, inay xaal iyo baroor yaxaas ku ilowsiiyaan Awdal. Reer Awdal ka il dheer dad sanqasho lagula hadlo.


Socdaalka duulaanka ahi, waxa uu dabo socodaa qaybta weyne ee reer awdal ee ka gacmo taagtay UDUB, miisaankoodiina ku biiriyey KULMIYE ooy u arkaan mid mustaqbalka Awdal iyo Soomaalilandba u dhaami doona xukuumadda ay soo tijaabiyeen.. Waxay la shir tageen in tuurtuurkii ciyaartoyga, mucaaridku ka dambeeyey.Haddaba waxa la yaab ah in raggii ammaanka dalka gacanta ku hayey, ay noqdaan qaar iyagu baansiin ku kordhiya dab u baahan in la bakhtiiyo. Waxay damqeen nabar ay horeyba bulshada ugu geesteen., iyagoo kala- sooco iyo kala- kaxeynta bulsho weynta Soomaliland bilado ku qaatay. Una yaqaan xeelada kaliya ee wiiqaysa ciddii maamul xumadooda bedeli lahayd.


Teeda kale miyaa codka Hargeysa iyo Gabiley laga quustay. Isla Wasiirada Hargeysa ee madaxdhaqameedka Boorame ku shirinayaa, waa kuwa ka soo saaray wareegtada inayna odayaasha Hargeysa shiri karin, iska daa shir ay iyagu u qabtaane. Huteelka ay ku shiraana ruqsaqdda laga qaadi doono. Miyeyna falalkan is burinayaa iftiiminayn in oohintu orgiga ka weyntay oo meesha aan lala tegin wax-qabad iyo xaal bixin iyo dan gobal toona.


Ma waxay la tahay in maamul xumada Riyaale reer Awdal ku iloobi karaan xaal lagu abuuraayo kala qaybinta bulshada. Waxa hubaal ah sida odayadii Kulmiye ku biiray sheegeen, in Madaxweyne Riyaale ugu jecel yahay Wasiiradiisa kuwa reer Awdal ku yidhaahda …Mucaaridku reernimo ayey u diidan yihiin xukuumadda ee madaxweynaha ilaashada…. Awdal waxa deeqda cadaalad, waxay u baahanyihiin shaqo, tacliin iyo caafimaad, waana isla inta ay gobalada kale u baahan yihiin. Dadweynahu waa isku dan, sida inta xilka afduubtay ee beel walba lihi ugu tagrifalayaan hantidiii ummadda sifo khaas ah oon sharci ahyn. Awoodooduna ayna dhaafsanayn sidii ay xukunka xoog iyo xeeladba ugu haysan lahaayeen. Iyaga dan gaar ah ayaa walaalaysay, dadweynahana dan guud ayaa walaalaysay.


Waxa dhalinyarda Awdal ku dhacay nabar gardaro ooy geesteen budhcad doonayey inay gar iyo gardaraba ku guuleesto kooxdooda Awdal ka badisay. Waxa se la yaab leh haddii Wasiirada manta xaalka bixiyey. arkeen in mu'aamarad siyaasiyeysani ka dambeyso falalka gardaro ee ciyaartoyga loo geestay, maxay ciyaartii Kubbadda Koleyga dib ugu dhigi waayeen, maxaa se Wasiirka Ciyaarahu qaladka u saaray Awdal ee uu koobka guusha u siiyey Hargeysa oon u dhididin. Labdaas arrin ee kala ah, xaalka manta la bixiyey, iyo gefka Wassirka Ciyaarahu saaray Awdal, ee labaduba ka imanaayaan Wasiirada Riyaale keebaa sax ah.

Miyeyna ahayn arrin laba-wajiyeen ah, oo qofba dhinaca uu jecel yahay la tusaayo.


Ammaan darada ciraatooygu ka cowday miyeyn daliil u ahayn kartida xukuumadda. Miyeyna markhaati ka ahayn tamarteeda, miyeyna ka sii xumeen in ciddii bulshada hoggaankeeda loo dhiibay noqdaan dar bulshada kala kaxeeya, kala qaybiya, oo cuqdad qabiil oo bulshadeena curyaamisay ay macaan iyo qadhaadhba ku iidaamiyaan. Bal xusuusta hadalka Mayorka Hargeysa ee yidhi waxii dhacay eedeeda waxa leh Wasaaradda Ciyaaraha. Haddaba Wasaaradda Ciyaaruhu miyeyna ka tirsanayn xukuumadda Riyaale. Haddii se xaalka iyo raaligelintu dhab tahay, maxaa Wasiirka Ciyaarahu xaalka u bixin wayey, inayn isagaa arrimahan u xil saarane.


Wasiirka Qorsheynta oo hawl weyn oo xukuumadda ka maqan laga sugaayey, ma waxuu noqday nin koox wal oo meel loo dhaqaajiyaba lagu daro. Waxay arrintu u eegtay inuu yahay ilaa imika nin eed yar oo shaadhkiisu cad yahay oo wufuudda loogu soo joogsado. Waxaana la gudboon inuu iidaanka looga dhigaayo soor aan dhandhan lahayn ka digtoonaado, hawsha ballaadhan ee Wasaaraddana uu naftiisa iyo qarankaba kor ugu qaado. Waxa loo baahan yahay inuu qorshe iyo daraasaad ku sameeyo ballamada muga weyne ee wershedda sibidhka leh, ee dhoofinta xoolaha leh ee isgaarsiinta casriga leh, ee jidadka kunka mayl ah leh. Mise waxuu ogyahay in arrintu tahay dhalaan habaabis. Waxa dhab ah haddii mashaariicdaasi naf iyo naruuro leeyihiin inaanu Wasiirka Qorshayntu helayn waqti ciddii boqooshaba uu la talaabsado. Waa nin aqoon iyo khibrad leh, bal se nidaamka jiraa, laciifinaayo wax-tarkiisa. Aynu u rajayno inuu dheesha iska garto, kuna tuntuunsado waxii wasaaradiisa iyo dalka wax u taraaya.


Siyaasad ahaan ninka arrimaha dalka reernimo ku eegaa, waa nin daad qaaday oo xunbuu cuskanayaa. Waayo reer wanaag u gooni ihi ma jiro, sidoo kale reer xumaan u dhashay ma jiro. Mana jiro reer keligii is baxayaa. Waxa is weheshanaaya inta xaqa wada aragta, waxaana is garabsanaaya inta boobka iyo xumaanta ku bahowday.Sababta keentay in reer Awdal badankoodu ka goos qabsadaan xukuumaddu, waa wax-qabad la,aan ay gobalada kale kala siman yihiin, iyo xil gaar ah oo xukuumaddu si guracan u saarayso. Waxa ay ka cabanayaan waa maamul xumo, musuqmaasuq iyo cadaalad darro. Bal akhri cinwaankan ku soo baxay websiteka wacan ee Harowo.com 2007/08/20….QURBOJOOGA REER BOORAME WAXAAN LEEYAHAY MEEL AAD KU SOO NOQOTAAN MA JIRTO OO DAALIMIIN AYAA DHULKII MAAMULKIISII HAYSTA…..


Balan madhan, beerlaxowsi, laba-wejiyeen, iyo qaybi oo xukun manta Soomaaliland wey wado aragtay. Dhaqdhaqaaq olalaha hortiis la abaabula, afar sano iyo badhna aan far la taagin, waa markhaati ay isku furtay xukuumaddu. Waxay qirteen hagrasho, waxay qirteen inay wax walba dib ugu dhigeen si ay indho-sarcaad ku hafiyaa indhaha muwaadinka dalkiisa jecel xiliga doorashadu soo dhawaato.


Aan nidhaahno, shacbigu waxuu leeyhay: Marbaa nala degay, ee marlabaad maye.

Waxaynu wax ku sixi karnaa run sheeg, wadajir iyo digtoonaan. Iska jir beel hebel beel kale ka hor gee. Waxa reer qudhac u dan ah ayaa reer galoolna u dan ah.


Somaliland ha noolaato.


Illaahay ayaa Mahad Leh.


Ahmed Arwo

samotalis@gmail.com



Hoggaanka dalka iyo xusuus



HOGGAANKA DALKA MA XUSUUSTAA KA LUNTAY


Ahmed Arwo


Waxa muuqata talada ka soo baxaysa hoyga looga taliyo Soomaaliland eek ala ah talooyin, baaqyo iyo tilmaamo ay yihiin qaar is-burinaaya, mid macaan yahay, kana ka danbeeyaa qadhaadh yahay, mid wanaag doon yahay, kan xigaa xumaan raadis, distoor tuur, iyo qaran dumis ah. Waxaad is odhan kartaa waxaa Madaxtooyada ka lumay xusuustii. Waana arrin dhacda oo laga soo sheegay madax badan oo dunida ah iyo qaar aan xilba haynin. Shakiga waxa si hawl yar loo arki karaa Isniintii iyo Thalaathadii warsaxafadeedka iska dabo yimid.


Waxa maalintii isniinta 6/08/07 ka soo baxay war madaxtooyadu ugu yeedheyso Golaha Wakiilada shir aan caadi ahayn si xishmad iyo maamuus mudan, iyo inay u yimaadaan sidii xal loogu heli lahaa 1- Khilaafka miisaaniyadda 2- Khilaafka Guddiga Doorashooyinka. Isla maalintii xigtay waxa loo yeedhay Guddigii Doorashooyinka oo ay ku jiraan labadii Wakiiladu diideen inay ansixiyaan, waxaanu Madaxweynahu u sheegay inay hawshooda iyagoo wada dhan bilaabaan.. Waxa is weydiin leh waa maxay ujeedada Wakiilada loogu yeedhay. Sow ma aha xaalad abuur, lagaga cadhaysiiyo Golaha, sharaftoodana la wiiqo, iyo in arrin aan sharci iyo nidaam midna ku dhisnayna la qabad siiyo masiirka ummaddan dawladoodu jaahwareerka iyo qaska ula badheedhay.


Waxa xusid mudan in Madaxweynahu adeegsanaayo qodob distoor oo aad uga fog waxna la wadaagin Guddiga Doorashooyinka iyo Doorashaba. Waxaan in badan maqalay xikmadda tidhaahda cudurka fardaha gala, ee dameeraha laga gubo. Arrin tan kaga habbooni ma jirto. Bal anigoon waxba ku talaxtegin, aan maxkasda muwaadinka u soo bandhigo iyadoo ah nuqul xaraf xaraf ah u soo gudbiyo qodobka 114naad ee Madaxweynahu sida guracan ee badheedhka ah u ageegsanaayo.


DISTOORKA QODOBKA 114NAAD; MAGACAABIDDA IYO XIL-KA-QAADISTA MADAXDA HAY'ADAHA


  1. Magacaabista Xeer-ilaaliyaha Guud, Guddoomiyaha Bankiga Dhexe, Guddoomiyaha Guddiga Hay'adda Shaqaalaha Dawladda, iyo Hantidhowrka Guud, waxaa soo jeedinaaya Guddoomiyaha Golaha Xukuumadda, waxaana oggolaanaaya Golaha Wakiilada ka hor intaan la dhaarin.
  2. Waxaa xilka ka qaadi kara Madaxda qodobkan ku sheegan Madaxweynaha oo Keliye.
  3. Masuuliinta qaranka ee distoorku waajibiyey in la ansixiyo, si ku meel gaadha ah, xilka uma hayn karaan muddo ka badan seddex bilood.


Haddba waxa la yaab leh in qodobkaas sida cad u xadidaaya cidda loo jeedo oo ah ha'ad dawladeed oo madax banana, oo ah kuwa distoorku sheegay. Guddiga Doorashooyinku ma aha hay'ad dawladeed. Waa dar meelo kala duwan laga soo xulay, loona jeedo inay noqdaan dar si durugsan uga madax banana golaha fulinta.


Guddiga Doorashooyinka marna laguma sheegin Distoorka , waxa lagu aasaasay sharci ay dejiyeen Golaha Wakiiladu Sharciga No. 20 ee Doorashooyinka Madaxtooyada iyo Golayaasha Deegaanka. Waa maxay sida indho-la'aanta ah ee Madaxweynahu u adeegsanaayo qodobkan ku kooban hay'adaha distoorku sheegay….Mar kale akhri Qodobka 114naad (3). MASUULIINTA QARANKA EE DISTOORKU WAAJIBIYEY IN LA ANSIXIYO…….ogow inaan Guddiga Doorashooyinka distoorku sheegin, meelna ayna kaga jirin. Ogow waxa Guddiga Doorashooyinka lagu aasaasay Sharci Barlamaan number 20/2002.


Maxaad odhan kartaa badheedhkaas. Ma waxuu dabo joogaa qaladkii dhacay markii xilka Madaxweynaha loogu dhiibay geeridii Cigaal Allah ha u naxariistee dabadeed, ee sida cad uu ku sheegay xusuusqorkiisa Mudane Gees. Distoor jabintaas oo ay ku bohoobayn Gees, Cabdiqaadir Jirde, iyo Qaybe. Qof walibana wuu ogyahay in qodobkii sharciga ahaa ee lagu shaqayn lahaa xiliga ayna doorasho xor ihi dhicin, lagu bedeley kii loogu talagelay doorashada ka dib. Ma odhan kartaa Madaxweynahu waxuu aad u ogyahay inuu marar badan tan oo kale u meel martay. Maxaa se ugu wacan iyadoo sharciyadda uu kursiga ku fadhiyaa tahay mid salkeedu yahay qalad iyo gef ay galeen Golaha Guurtida iyo kii Wakiilada ee hore, inuu nabarkaas mar walba dib inoo xusuusiyo. Ma tahay wax dalka anfacaaya in awoodda qaranku qof keliya gacmaha u gasho, iyo inuu marba ninka xilka hayaa sida uu doono distoorka u fasilo, oo fadhiba loo diido, mid guurguura, macno badan oo wejiyo badan, mid qofku isu tolo oo uu isagu is-leykeysiiyo.


Waxa iyana is weydiin leh maxaa u dhexeeya xubnaha la ansexiyey, hadday la hawl galiyeen kuwa aan la ansexin. Sharafta iyo karaamada Guddiga Doorashadu se ma ku habbontay inay aqbalaan amar ka soo horjeeda distoorka iyo hawsha culus ee qaranku ka sugaayo.Waxa la gudboon xubnahu inay mas'uuliyadda ay qaadeen dhowraan, inay diidaan wax kasta oo ka dhan ah distoorka iyo sharciga No20/2002 ee iyaga lagu aasaaasay. Ha noqdaan dar ilaashada madax banaanida sharcigu siiyey, hana ka dheeraadaan inay noqdaan kubad madaxtooyada iyo Golayaashu ku ciyaaraan.


Maxay se labada oday ee sharafta mudani u dhowri waayeen danta qaranka. Hadday u soo badheedheen inay iyaga oo da'da sharcigu sheegay ka weyn u hanqal taagaan shaqadan, ma laga filayaa xaqsoor, ma se ka heli karaan qadarin shacbi weynaha og da'dooda sida saaxiibkood Cabdilaahi Fidaar sheegay. Waxaan odayaasha ugu baaqayaa inay qaranka badbaadiyaan, iyo inay sharaftooda dhowraan. Maanta waxa ay heli karamo, iyo wanaag aynu dhammaan ku xusuusano hadday ka tanaasulaan jagadan sida gardarada ah ugu badhi-taaraayo madaxweynahu. Waxaan maqlay in Mud. Muuse Madoobi doonay inuu iskiis uga hadho bal se uu ku dhaartay Madaxweynahu. Weli se waa mid u furan, magac iyo sharafna uu ku heli doono. Illaahayna khilaafkaas uu shakhsi ahaan u soo afjari karo ha garan siiyo, inaguna aynu dhammaan ugu baaqno, khaasatan saaxiibada labada oday.


Kol kale aan ku noqono qodobka 114 (1). Madaxweynahu waxuu leeyahy oo keliye soo-jeedin, ansixinta iyo ogolaanshaha waxa leh Golaha Wakiilada (In kasta oo qodobkani sina u khusayn Guddiga doorashooyinka). Waxaana ansixinta ku xigta dhaarinta. Haddaba halkuu Madaxweynahu ka keenay in la joojiyo dhaarinta kuwa la ansixiyey, iyo inuu hawl geliyo Guddi aan la dhaarin. Xusuuso in Madaxweyne Xigeenka oo xiligaas ahaa Madaxweyne uu amaray in shanta la ansixiyey la dhaariyo. Raaci taas isla baaqii Guddoomiyaha Guurtida ee taas taageeray. Maxaa hortaagan in Maxkamadda Sare waajibkeeda gudato oo shantan dhaariso, deedna hawsha la sii wado. Halkuu ka keenay Guddoomiyaha Maxka maddu inuu amar ka sugo Madaxtooyada. Kolka la ansixiyo waxa xigaa waa dhaarinta maxkamadda.


Muwaadin, mucaarid iyo muxaafidba, ma u guntanaa dalkeena u baahan dawlad sharcigu dabro, dawladda awoodda kala xadaysan dhaafin, qaran nabadda ku ilaaliya cadaalad. Dar u xor ah fikirkooda, u madax banana xisbiga ay raacayaan, iyagoon ka baqin in shaqada dawladda laga eryo. Ma helnaa Xeer-ilaalin waajibkeeda gudata, ma dhisnaa ciidan booliis oo sida distoorku amraayo dhaqan geliya sharciyadda barlamaanku ansixiyo, ee aan noqon mid ay farta ugu yeedhaan xubnaha ku jira Golaha fulintu.Ma helnaa Hantidhowr ilaaliya cashuurta laga soo uruuriyey dan-yarta inayna gelin jeeb shakhsi. Ma doonaa Banki Dhexe oo ka joojiya Golaha Fulinta ku tagrifalka miisaaniyad aan la ansixin iyo daabacaad lacag aan barlamaanku sharciyeen.


Gobal kasta oo aynu joogno, hawl kasta oo aynu hayno, iyo xisbi kasta oon taageerno, waxa aynu ku dhisi karnaa himmilooyinkeena kor ku xusan marka aynu isu taagno sharciga, marka aynu u gargaarno inta dulman, marka aynu ka naxno inta baahan, marka aynu run isu sheegno, marka kan qaldan reernimo lagu raacin, marka kan fiican reernimo looga tegin. Marka gobal kasta xaqiisa siino, marka dooda fikirka kala duwan soo dhoweyno, marwalbana raacno sharciga iyo inteena badani waxa ay garato. Dimuquraadiyadu ma aha in leys wado raaco. Waxa weeye in si siman qof waliba xaq u yeesho inuu fikirkiisa ka hadlo, in la helo xoriyad xisbiyadu ra'yigooda dadweyha u soo bandhigi karaan. Waana in la qadariyaa fikirka marba inta badani isku raacdo, isla markaas aan inta yar fikirkooda lagu tagoorin.


Maanta waxa cad in dhibaatada dalkeena taala, waajib ka dhegeyso inaynu dhammaan isu taagno xaqa. Balaayo madax la qabtey leedahay ee aan xanuunka bulsho ee bilaabmay dhakhso u daaweeyno. Aan ka foojignaano cawaaqib xumada ka dhalan karta dabar la'aanta masuulinta qaranku ku qardo jeexayaan dawga distoorka iyo sharcigu u baneeyey.Wadajir ayaa lagu badbaadin karaa qaranka Soomaaliland., cidina gaar uma leh, gobal ma leh, qabiil ma leh, qofna maba yeelan karo, waa dalkeenii, waa dadkeenii, waana danteena inaynu distoorka iyo sharciga u kacno. Taas ayaa sal u ah dawlad horumar siyaasi, bulsho, caafimaad iyo cilmiba dhalin karta. Cadaalad ayeynu dhammaan ka dhergi karnaa, wax kale oo ina kaafiyaa ma jirto.


Mahad Allah iyo Rajo Wacan


Ahmed Arwo

Cardiff, U.K

samotalis@gmail.com

Faalo ma leh

FAALO MA LEH -1


Ahmed Arwo


Iyadoo aynu Ramadaan ku jirno ayaan ka gaabsaday qoraalada siyaasiga ah. Waxay haddana noqotay inaan hawl adduun laga hadhin, ood mooda inay arrimaha dalkeena shaydaan hurinaayo oo bishan laba derder-geliyey. Si aan u dhowro xurmada bishan barakaysan, ayey ila noqotay inaan ku koobnaado baraarujin iyo xusuusin. Haddaba anigoon faalo galeen ayaan soo qaadanayaa arrimo u baahan in la xusuusto, waana mid aan ka soo guurinaayo sida loo qoray iyo sida loo yidhi oon xaraf iyo eraytoona laga jarin laguna kordhin. Waa fariin toos aan ugu gudbinaayo dadweynah. Waa qof iyo garaadkii. Waa arrimo u baahan in maskaxda iyo maanka lala kaashado, in lagu eego maskax furan oon cidi kula lahayn, waa arrimo doonaaya garsoor xaq ah. Waa mustaqbalkii dalka iyo dadka Soomaliland oo gacantaada ku jira. Waa halkaad digtaa.


Horaan u qoray maqaaladii YAAN CODKAAGU CADOW KUGU NOQON oon dadka uga digay inayna qoomamayn doorashada dabadeed , maantana waa YAAN MAR LABAAD LAGU DAGIN. Gartan ood xaqeeda marisaa, waxay kuu fududeen doontaa inaad ummaddaada u horseedo mustaqbal wacan. Hubsiimo halbaa la siistaa, ee wax hubso, sheeko kasta miisaan, ha noqon nin la buuxsado, ha noqon nin danta guud laga indho iyo dhego xidho. Ha eedsan afkaaga, gacantaada, lugtaada iyo maskaxdaada. Adigoo xor ah ayaad dhalatay, maantana adoo xor ah ayaad jirtaa ee si xornimo leh u dhaqan. Cidna xuquuqdaada howga habran, naftaada ka ilaali waxii ceeb iyo nuqsaan u soo jiidaaya. Ogsoonow aadmiga haddaad khiyaanto, inayna suurgal kuu ahayn inaad ka gabato xisaabta Illaahay. Geeri waa loo noolyahay ee aakhiro wanaagsan ku iibsom camal wacan. Gartaad qaado xaqeeda mari. Iyadaa muftaax u ah camalka wacan. Cibaadada Eebbe iyo cadaalad aad wax walba ku go,aamiso ayaa kuu horseedi tubta toosan. Illaahay hayna waafajiyo dariiqa toosan.


Waxaan eegayaa garta ina dul taagan ee la xidhiidha go'aamadii ka soo baxay Guddigii Dhexdhexaadinta Golyaasha Dawladda Soomaaliland.


GUDDIGA DHEXDHEXAADINTA IYO HALKAY KU DAMBAYSAY



Bal maxaa inooga yaal arrinta Guddiga Dhexdhexaadinta. Ugu horreyn maxay ahaayeen go'aamadoodii la soo saaray. Waa kuwane qodob qodob u akhri oo maankaaga si wacan ugu sajil.

Hargeysa (Warsaxaafadeed) 20/08/07 Ergadii dhexdhexaadinta khilaafaadka Golayaasha iyo kuwa siyaasadeed ee dalka ka jira ayaa caawa goor dhoweyd ku dhawaaqday go'aamo ay ka gaadheen arrimihii khilaafku ka taagnaa.

Guddidu waxay soo saareen go'aamo saddex qodob ah iyo soo jeedimo ay caawa kaga dhawaaqeen kulan lagu qabtay Madaxtooyada.

  • Go'aamadaasi, waxay kala yihiin:
  1. In Golaha Wakiillada mar labaad la horgeeyo labadii xubnood ee Guurtidu Komishanka u soo magacawday oo loo codeeyo.
  2. In Miisaaniyadda loogu dhaqmo sidii Golaha Wakiilladu ku ansixiyeen.
  3. iyo In saddexdii siyaasi ee la xidhay la sii daayo, xorriyadoodii siyaasadeedna la siiyo, arrinka ay ku doodayaanna lala eego, iyagoo debedda jooga. Waxaa iyagana laga rabaa in aanay gelin abaabul nabadgelyada wax yeela.

Guddidu waxa kale oo ay soo jeediyeen arrimahan:

  • Waa in xukuumaddu horgeeyo Golaha Wakiillada heshiisyada ay waddamada iyo sharkadaha caalamiga ah la gasho.
  • Xukuumaddu waa inay xisaab-xidhka wakhtigiisa u soo gudbiso Golaha Wakiillada.
  • Xukuumaddu waa inay Golaha Wakiillada u soo gudbiso barnaamujkeeda siyaasadeed wakhtiga ku haboon.
  • Madaxweynuhu waa in uu Golaha ka akhriyo qudbadda Distooriga ah ee sannadka.
  • Qofkii la xidhayo waa in loo maro sifo sharci ah.
  • Guud ahaanba waa in cid walba lagu ixtiraamo awoodda Dastuurku siiyey.

Magacyada xubnaha Guddida:

  1. Maxamed Ibraahim Warsame (Hadraawi)
  2. Sh. Maxamed Sh. Cumar Dirir
  3. Maxamed Xaashi Dhamac (Gaarriye)
  4. Sh. Ismaaciil Cabdi Hurre
  5. Sheekh Yuusuf Aadan Maxamed
  6. Maxamed Siciid Gees
  7. Prof. Saleebaan Axmed Guuleed
  8. Dr. Aadan Yuusuf Abokor
  9. Siciid Axmed Maxamuud

Go'aanadan waxa uu guddidu soo saaray kadib markii ay dhegeysteen dood fool-ka-fool ah oo maanta ay arrimahaas ka yeesheen Guddoomiyayaasha labada xisbi ee mucaaridka ah, Shirguddoonada labada gole ee Guurtida iyo Wakiillada iyo Madaxweyne Riyaale, kulankaas oo ka dambeeyey kulamo gaar gaar ah oo ay la yeesheen dhinacyada oo dhan.

Sidee loo aqbalay Go'aamadaas:

Guddida dhexdhexaadinta oo hawshooda bilowday horraantii bishan, waxay dhinacyada oo dhami siiyeen kalsooni buuxda inay aqbalayaan wixii ay soo saaraan.

Isla markaana, Abwaan Maxamed Ibraahim Warsame (Hadraawi) oo xafladdii caawa lagaga dhawaaqay go'aamada ka hadlay ayaa sheegay in dhinacyada oo dhami ay aqbaleen go'aanka, laguna guuleystey dhexdhexaadintii. Waxana uu sheegay in go'aamadaas intii aan la shaacin ka hor caawa la soo dhexdhigay dhinacyada oo dhan, si buuxdana ay isula qaateen.

"Dhinacyadii kale ee aanu dhexdhexaadinayney inay si raganimo leh, isku kalsooni ku jirto, daacadnimo ku jirto inay go'aamadii nooga aqbaleen, " ayuu yidhi Hadraawi.

"In la is wada salaamay oo si kal iyo laab ah oo loo wada aqbalay, turxaan badan oo jirtey ay baxday laga bilaabo caawa oo is afgarad, wada shaqayn iyo wada ilaalin danta guud ee dalka iyo dadka in sidaa lagu heshiiyey uun baan doonaynaa inaan caawa idiin sheegno, " ayuu raaciyey Hadraawi.

  • Markay Golahi wakiiladu fuliyeen qodobkii looga baahnaa, dhinaca xukuumaddana ka fuliweyday labadii qodob iyo soo-jeedimadii, ayey Guddigi qabteen shir ay ku cadeeyeen inay ka baxeen dhexdhexaadintii. Waxa taas xigtay in Guddoomiyahii Guddiga Abwaan Hadraawi iyo Abwaan Gaariye qabteen shir ja'araaid. Waxa taas soo raacday banaanbaxyo xooggan oo ka dhacay Hargeysa iyo Burco lana xidhiidha arrintan iyo xadhiga hoggaamiyaasha ururka Qaran. Idaacadda VOA waxay ka qortay sidan:



Mudaaharaadyo lagu Diidan Yahay Xarigga Siyaasiyiinta Qaran oo Hargaysa, Burco ka Dhacay

By Shadiya Mohamed Roble

Hargaysa
13-September-2007


Boqolaal dad ah oo ka dhiidhinaya xariga loo geystay xubno ka tirsan xisbiga mucraadka ah ee Qaran ee maamulka Somaliland ayaa Arbacadii mudaaharaadyo ka dhigay magaalooyinka Hargaysa iyo Burco, iyagoo dalbanaya in maxaabiista siyaasadeed si dhakhso ah loo sii daayo. Dadkii horkacayey mudaaharaadka Hargaysa waxaa kamid ahaa Axmed Max'ed Max'ud Siilaanyo oo guddoomiye u ah xisbiga mucaaradka ah ee Kulmiye.


Baashe Cabdi Gaboobe oo xisbiga Qaran u qaabilsan abaabulka iyo wacyi galinta yaa VOA u sheegay ineey u qorsheysneyd ineey hadda ka hor mudaaraahdkan qabanqaabiyeen, hase yeeshee eey hakisay go'aamadii guddiga dhexdhexaadinta. Baashe ayaa intaas ku daray in qaar kamid ah taagerayaashooda bannaanbaxa maanta lagu xirxiray.


Dadkii mudaaharaadka ka hadlay waxaa kamid ahaa Siilaanyo. "Waxaan leenahay dadkaa xirxiran in xorriyaddoodii iyadoo taam ah
loo soo celshaa," ayuu yiri.


Guddiga dhexdhexaadinta


Bannaanbaxan ayaa ka dambeeyey kadib markii labada abwaan ee caanka ah, Max'ed
Ibraahim Warsame Hadraawi oo ahaa guddoomiyaha guddiga dhexdhexaadinta ee sheegay in howshoodii ay soo afjareen, iyo Max'ed Xaaji Dhamac Gaarriye oo guddigaas kamdi ahaa, ay Arbacadii qabteen shir jaraa'id.


Labadan abwaan ayaa sheegay in labadii dhinac ee ay dhexdhexaadinayeen uu dhinac kaliya ahi, oo ah Golaha Wakiillada uu fuliyey go'aankii khuseeyey oo ahaa u codeynta labadii xubnood ee ka dhinnaa Guddiga Doorashooyinka Qaranka.


Hase ahaatee, Hadraawi iyo Gaarriye ayaa sheegay inuusan Madaxweyne Daahir Riyaale Kaahin ku dhaqaaqin go'aannadii isaga khuseeyey ee ahaa inuu miisaaniyadda sanadka 2007 u qaato sidii Golaha Wakiilladu u ansixiyeen, isla markaana uu sii daayo siyaasiyiinta ururka Qaran ee wali xirxiran.


Gaarriye ayaa madaxweyne Riyaale ku tilmaamay "nin wixii uu ballan qaaday aan fulin."


Banaanbaxa Burco


Dadweyne iyo gaadiid badan oo sitay halku-dhigyo ay kamid yihiin "Gardiid waa Alle diid," iyo "Shacabku ma ahan cadowga qaranka," iyo halku-dhigyo kale ayeey ku dhawaaqayeen mudaaharadayaashaasi.


Dadka oo mudaaharaadayey oo horsocdeen gawaari ay ku rakiban yihiin codbaahiyayaal ayaa ku soo wareegay jidadka magaalada Burco, kaddibna waxeey isugu soo uruureen barxadda xafiiska ururka Qaran, halkaasoo xubno ururkaas kamid ah ay dadka la hadleen.


Cabdi Ciid Xassan Nuur, oo ah afhayeenka ururka Qaran ee gobolka Togdheer, ayaa dadka ugu baaqay ineey nabadgalyada ilaaliyaan, isla markaana mudaaharaadkooda ku sheegay inuu yahay mid lagu cabbirayo dareenkooda ku beegan xarigga ay dowladdu xirtay siyaasiyiinta ururkooda.


Mudaaharaadkan oo socday muddo saacad ah, ahaana kii ugu cuslaan ee in muddo ah ka dhaca Burco, ayaa ku dhamaaday si nabad galyo ah.


Bannaanbaxan oo ay soo abaabuleen Ururka Qaran ayna aad uga muuqdeen Kulmiye waxuu Madaxweyne Riyaale ku tilmaamay qaar ay dhigeen " Madaxda Kulmiye iyo Xaasaskoodu" Sideed hadalkaas u dhandhansanaysaa, waxa hadalka Madaxweynahu ku beegnaa maalintii ugu horreysay ee bisha Ramadaan. Abwaanada laftooda waxuu ka bixiyey jawaab kulul oo uu weliba si gaar ah ula baxay Gaariye waa tan iyadoon soo naqilay:



  • Madaxweynahu waxa uu yidhi."Waxaan aad uga xumay Nin Abwaan [Gaariye] ah oo keligii, dhowr jeerna ka hadlay BBC-da iyo VOA isaga ayey u gaar tahay oo gudidii kale lama qabaan, waana nasiibdaro"

    Mar uu Madaxweyne Rayaale ka hadlayey Ergada Gudidii Dhex dhexaadintu waxa uu yidhi "Gudida Ergo inay noqdaan aniga ayaa ogolaaday, haday ciddi wax ka tanaasulayso aniga ayaa liqay ayaan aaminsanahay."


    isla markaana waxa uu xusay inuu qaatay go'aamadii ay gudida Dhex dhexaadintu soo saartay oo uu ku dhaqmayo, inkasta oo ay gudidu cadeeyeen inuu Madaxweynuhu diiday go'aamadii inuu sidoodi u fuliyo.

    Md. Rayaale waxa uu difaacay dhaartii Xubnihii Gudida Doorashooyinka ee uu keligii goob jooga u ahaa, isla markaana lagu dhaariyey Qasriga Madaxtoodaya, waxaanu yidhi. "Dastuurka ayaa I siinaya in hortayda lagu dhaariyo Masuuliyiinta Qaranka cidkasta oo ay yihiin, waan ogolay haday dhalaacayn aan lafta I jabinayn, anigu [Rayaal] waxaan diidaya ta lafta I jabi
    naysa"

    Mar la weydiiyey Su'aal ahayd, Madaxweyne Waxaad sheegtay inaad wada tashi ogoshahay Golaha Wakiilladuna waxay sheegeen inaanad la tashan, sidoo kalena Gudidii dhex dhexaadintu labadii Abwaan [Gaariye iyo Hadraawi] ee shalay hadlay Waxay sheegeen inaanad talooyinkoodi qaadan mar cidan kula talisa ee aad aad ka qaadanaysa waa kuwee?


Waxa uu ku jawaabay oo uu yidhi " Kuwaasi way badan yihiin, laakin haddii laba nin [Hadraawi iyo Gaariye] iyo Cabdicasiis Samaale ay isku mid noqdeen, waxaan isleeyahay Xisbiga [Cabdicasiis] ayuunbay ka mid yihiin, maadaama aanay gudidii inteedi kale kula jirin"

Haddaba dadweynow keebaan is-maqal? Keebaa balanka aan fulin? Yaa gar diid ah? Gartan ayey ku jirtaa mustaqbalkaaga iyo kan ubadkaagu, ee si daacad ah u qaad. Go,aan qadashadaaduna ha ku dhammaato ciddaad dantaada ku aamin karto.


Ogow in g'oaankaaga xisaabi ka dambeyso, ogow inaan cidina aakhro lahayn qaareen, askari kuu eexda, iyo xaakim la laaluusho. Ogow inaan wiil iyo waalid wehel kuu noqonayn. Qabiil, beel, iyo qoys iyaga hadalkoodba daa. Maalinta naftaadu keli ku culaysin doonto u sahay qaado.



Mahad Alle iyo Ramadaan Kariim.




Ahmed Arwo

Cardiff

U.K


samotalis@gmail.com






GOBAL IYO QARAN



Axmed Carwo


DANTA GOBALKU WAXAY KU JIRTAA DANTA QARANKA.


Waxaa hubaal ah inaan qofku laba nafood lahayn ee uu yahay samo fale amba xumo fale.Ninka qoyska u fiican ayaa degmada u fiican, ninka degmada u fiican ayaa gobalka u fiican ninka gobalka u fiican ayaa qaranka u fiican. Ninka wacan ab kasta ha ka soo jeedee, ayaa dan u ah qoys, reer, beel iyo qaranba. Sababta oo ah in danta guud ee gobal kastaa leeyahay tahay isku mid, kana dhigayso danta qaranku mid inta wanaaga jeceli dhammaan ku qancaan gobal kasta oo ay joogaanba. Waxay dhammaan u haraadanyiin cadaalad iyo horumar bulsho iyo dhaqaalaba.


Haddaba waa maxay wanaaga laga doonayaa madaxda ee dhammaan ina anfacdaa. Hawl kastaa waxay leedahay waajibaad laga filaayo cidda loo igmadaa inay fuliso. Ninka amba Haweynada xilka loo dhiibaa, waxa laga filayaa arrimahan soo socda:


  1. Waa wax qabasho hagar la,aaneed. Si taas lagu helo waa inuu noqdaa qof aqoonteed iyo kartideed leh. Haddaad qof aan cunta-karis aqoon ka dhigto dabaakh, waxa hubaal ah inaad ku guul daraysan doonto, haddaad ka filaysay cuno dhandhan iyo udug leh.
  2. Waa inuu ahaado qof daacad u ah hawsha loo dirtay, oo mas'uuliyad iska saara inuu amaanada uu hayo si hufan u ilaaliyo.
  3. Waa inuu ahaadaa qof ku shaqeeya sharciga iyo hab maamulka meesha loo dhiibay looga baahan yahay.
  4. Waa inuu noqdaa nin awoodiisa sharcigu siiyey ugu adeega marba inta xilku ka saran yahay, oo uu si cadaalad iyo sinaan ah ugu maamulo.
  5. Waa inuu ahaado qof la xisaabtama inta uu madaxa u yahay, ogolna in lala xisaabtamo sida sharciga shaqadiisu qabto.


Haddaan ereyo kooban ku soo uruuriyo waxa shaqa kasta tayadeeda u sal ah aqoonta, kartida, iyo khibradda qofku u leeyahay. Waxa soo raaca daacadnimada, akhlaaqda, iyo hufnaanta oo noqonaysa ogaalaanshaha la xisaabtanka cidda uu madaxa u yahay, iyo in isaga lala xisabtamo. Qofka intaas la yimaada gobal kasta ha ka dhashee, waa nin si wacan u gudan kara hawsha loo xilsaaray. Ruuxa aan isagu intaas lahayn, amba wax ka dhiman yihiin, waxaa ka muuqanaysa wax-qabadkiisa goldalool iyo tayo la,aan.


Maanta Madaxweyne Riyaale waxuu galay sanadkiisii lixaad inta uu xilka hayey. Waxa lagu xusuustaa Gole Wasiiro oo dhan 55tan maamula miisaaniyad 30 Milyan oo doolar ah, mushaharkiisu ( Waa lacagta uu xisaab la,aan ugu tagri falo, oo sharciyan ah mushaharka) waa $500,000.00. Waana mushar ka badan kan madaxda dunidu qaadato. Afeef, marna Madaxtooyadu mey diidin eedan, oo wey ka gaabsatay inay sheegaan mushaharka Madaxweynah iyo Kuxigeenka u gaarka ah. Madaxweyne xigeenkana waxa lagu sheegaa lacag ku dhow nus inta madaxweynahu qaato.


Waxa Madaxweynah lagu qadarin lahaa horumarinta dimuquraadiyada hadduu ku dhaqankeeda fulin lahaa. Waxa muuqata in qabashadii doorashooyinak ay waxtarkoodii muuqan, iyadoo Madaxtooyadu geedkii ay beertay u diidan biyo lagu waraabiyo. Doorashooyin ayna daba socon ilaalinta sharciyada, iyo kala fogaynta nidaamka cadaaladda iyo golaha fulintu, waxay noqonaysa hal bacaad lagu lisay. Waxay noqonaysa doorashooyinka ka dhaca dalalka Afrika iyo Carabta oyna Lebnaan ku jirin.


Waxa xaqiiq ah inuu diidmo iyo marin habaabin kaga jawaabo go,aanada Golayaasha Sharci Dejinta. Waxa uu diiday la- xisaabtan. Waxa is barbar socda laba miisaaniyadood, waxa u dhexeeyaana tahay gunno siyaada ah oo Golaha Wakiiladu ku kabay Jaamacadaha iyo Wasaaradaha Wax-soo-saarka ah, oo ay ka qadhoocdeen Madaxtooyada. Qadhiidhka laga jaray jeebka duqa reerka ee lagu naasnuujiyey Jaamacadda Camuud, Jaamacadda Hargeysa, Jaamacdda Burco, miyeyna ina tusayn in aabahu u naxayn kobcinta ubadkiisa ku daadsan Lowyacaddu ilaa Ceelaayo.


Tana waa barwaaqo soo korodhay iyo guul Madaxweynahu soo hooyey, waanan ku hanbalyeynayaa haddii su,aalo madaxayga wareeriyey aan jawaab uga helo.Waa kheyr iyo wanaag inoo soo hooday kolka seddex warshadood la dhegax dhigay.Ujeeda kasta ha laga lahaadee hadday is muujiso guul dhe, haddii la waayana waa arrin aynu u baranay.


Haddaba aan su'aalo shifo hogaanka sare weydiiyo si aan shakiga inooga saaro, oo aynu dhammaan horumarka Berbera ku soo dhoweyn farxad iyo rajo-wanaag.


  • Waa maxay cinwaanka shirkadda barakeysan ee mashruuca fulinaysaa. Mee war-saxaafadeedkii shirkaddu. Heshiiska yaa u sexeexay. Jar'aaidka Jarmanka ee Ganacsiga ee qora mashaariicda milyan doolar ka yari, maxay u qori waayeen musharuucan seddexda boqol ee milyan ah.


  • Waa maxay qiimaha wershad kastaa . Nook ala jar oo seddexda wershadood midba goonidiis intee ku kacayso.


  • Noo sheeg wax-soo-saarka wershadda kasta ee sanadkiiba. Imisa tan oo sibidh ah ayey sanadkii ay soo saaraysaa.


Sida Madaxweynahu ku sheegay wereysigiisa Awdal News kal hore, lahaanshaha wershadaha boqolkiiba 51 waxa leh dawladda 49% tana waxa leh maalqabeynka ajnabiga ah. Taasi waxay ka dhigaysaa 153Milyan USDollar.


  • Haddaba lacagtaas halkii laga keenayaa. Ma deynbaa? Dulsaaraka deynku waa imisa? Yaa se inaga bixinaaya? Mise Sharkaddan barakaysani iyadaa khrashka wada qabta 51% lahaanshahuna waa deeq kalgacal?


  • Waa maxay qiimaha loo jaray dhagaxa (Raw material) laga sameynaayo maadooyinka la wershadeenaayo. Yaa dawladda kala teliyey qiimeyntan iyo maal gelintan. Daraasad madax banana ma loo sameyey? Sidee lagu gaadhay 300 ee Milyan? Ma tartan ganacsibaa la mariyey? Sideey sharkaddana inoogu timid?


  • Maamulka wershadda yaa u xil saran dhinaca dawladda, inayn waa in dawladdu Maamulka sare iyadu yeelatee kol haddaynu leenahay 51% saamiga lahaansha.


  • Maxaa u diiday in tender lagu faafiyo oo la raadiyo sida tujaarta dalku u maal galiyaan wershadahan iyo shacbi weynahuba, oo hubaal ah in haddii saamiyaal loo abaabulo, si hawl yar ay ku kici lahayd, iyadoon khawaaje qalinka inagu hadin.


Anigoo u dhiganaaya faalo kale kolka xogaha qaar aan helo, aan idinla wadaago miisaaniyadda Gobalka Somalida Galbeed ee Itoobiya ee Sanadka soo socda waxa barlamaanka Federalka horyaal miisaaniyad dhan 1,400,000,000 birr ah, una dhiganta lacag dhan 142,131,979 Doolar. Haddba ma kula tahy in dalka Soomaaliland miisaaniyadeedu tahay 32 Milyan kolka Kiliga Shaanaad yahay 142 Milyan oo doolar. Waa arrin wax ku qaadasho leh. Waxa warku intaas ku daray inayna ku jirin miisaaniyadda uu gobalku toos uga helo hay,adaha caalamiga ah iyo World Banka.


Gaabiska iyo qaladka maamulka dalka ka muuqda, waxaynu sixi karnaa marka aynu danta qaranka u aragno inay tahay tan gobalka. Marka hantida qaran u aragno mid dhammaan inaga dhexeysa, ninka dhacayaan yahay mid dhammaan ina dhacay, oon loo eegin gobal iyo reer. Ninka qaranka dhacay, gobalkiisuu dhacay, reerkiisuu dhacay, ninka u guntada horumarka qaranka, ilaalinta hantida guud, iyo dhismaha bulshada ayaa reer iyo qaranba u wanaagsan. Ogow waxa isku si u damqada danyarta joogta Awdal, Burco, Hargeysa, Ceerigaabo, Saaxil iyo Sool. Baahida waxbarasho, caafimaad, shaqo, iyo dhaqaale dhammaan gobalada dalku wey ka siman yihiin. Inta talada haysa ee hagratay, iyo inta musuqa ku maamushaana gobal kasta wey ka soo jeedaan. Reer iyo degmo ka maqani ma jirto, mid wax ka faa'idaan ma jirto.


Haddaba inta wanaaga wadaa iyana ha ku bahoobaan sidii ay dalka u badbaadin lahaayeen, sidii ay himmilada bulsho weynta kor ugu qaadi lahaayeen. Maxaa inoo diiday inaynu wanaag ku walaalowno. Waxynu ognay in inta xumaha cadaysatay tahay dar beel walba ka soo jeeda, gobal walba jooga, kuna bahoobay inay dantooda gaarka ah ee gaaban wax walba ka horeysiiyaan. Kolka uu reerka la joogo waa qabiili, kolka uu kooxdiisa la joogana waa nin kooxeed dan qabiil iyo mid qaran midina xidhin. Waayo wanaag iyo cadaalad ayuunba qabiil wada gaadha, waana isla iyada tan gunta u ah dhismaha qaranku.


NINKA XUN EE XILKA XUMEEYEY QABIIL HOWGU HIILIN. HA NOQON NIN MUSTAQBALKA UBADKIISA CUNA, KA DHEEROW IN HANTIDA QARANKA EEN CIDI KAA XIGIN LAGUGU LAALUUSHO. GUDO WAAJIBAADKA QARANKA XUQUUQDAADANA U DARBANOW. CIDNA HOWGA HABRAN WAXAAD XAQ U LEEDAHAY.


Waa inoo qormo dambe iyo baraarujin.


Mahad Alle iyo Gobannimo



Ahmed Arwo

Cardiff, U.K


samotalis@gmail.com